Capela de San Bartolomé

Bartolomé de Raga, arcebispo e señor de Santiago, dinos que “está situado nos termos desta parroquia e que foi fundada en 1746 por Santiago Cortizo e Lorenzo Ogando coa pensión de 76 misas anuais”. O actual capelán, continúa don Antonio, é don Manuel Cortizo sacerdote deste barrio. Tamén nos di que “as paredes, as portas e outras cousas están danadas e sen campá e mándalle que a decore e a reconstrúa con decencia para celebrar nela a misa”. Nunha nota dinos que “don Manuel Cortizo sempre se suicidou por poñer unha campá e outras cousas na capela de San Bartolomé que ordenou poñer ao visitante pola oficina do Provisor o 1 de marzo de 1770”.

Na visita de 1779 dinos que “a ermida de San Bartolomé está situada no termo da parroquia, que pertence aos veciños e que alí se celebra a confraría do mesmo santo, en cuxa ermida Santiago Cortizo e Lorenzo de Ogando fundaron unha capelanía coa obriga de dicir seis misas e de ter unha ermida digna “. Na visita de 1785 o visitador o Ilmo. Don P. Sebastian Malvar e Pando arcebispo e señor da Santa Igrexa Apostólica e Metropolitana de Santiago dinos que visitou a confraría de San Bartolomé existente en canto a esta parroquia na que se celebra a confraría do mesmo Santo.

“Nela fúndase unha capelanía colectiva coa dedicación e pensión de seis misas rezadas cuxo cumprimento foi rexistrado polo actual capelán don Benito Cortizo que está obrigado á decencia e adorno da devandita capela”. O visitante ordena colocar alí unha Campá para convocar aos veciños inmediatos a rezar o rosario.

A capela, situada no alto da vila da Bouza, ten unha fachada de retablo na que se abre o portal baixo un arco de medio punto. Por encima dunha data: “ano 1.803”.

A fachada está coroada por unha espadana da que pende unha campá e dúas pirámides nos laterais da espadana. No lado sur da cuberta había unha fiestra que está actualmente pechada. Dúas fiestras abertas no lado sur. A ábsida é rectangular. Nunha reforma, seguramente a de 1803 deu unha altura de dous metros. Está cuberto cunha tella plana. Na parte superior das paredes laterais aínda se poden ver restos de lousa ou lousas xa que este era o tellado orixinal. Os postos son de varios tipos, grosos nas esquinas, máis finos no frontón.

O interior está cuberto de madeira. Ten un retablo de dous corpos. O corpo baixo con tres rúas. Na rúa central leva a efixie de San Bartolomé, no lado sur o da Virxe de Guadalupe e no norte San Xudas. Na parte superior do corpo, un nicho sen ningunha imaxe. Nos lados metidos en arcos lobulados, as caras de nenos ou anxos pintados. Xunto ao nicho hai dúas pequenas esculturas populares, as de San Salvador e Santa Lucía repintadas, asentadas sobre o sacerdote a efixie dunha Virxe gótica tallada en pedra cunha inscrición na que lemos “A Virxe de Belén”.

Trata dunha virxe gótica sentada co neno nunha man e unha froita na outra.

Destacan o realismo e a dozura dos rostros e trazos da cara da Nai e do Neno.

No altar ou mesa de pedrella unha inscrición na que lemos “foi pintada a costa de don Rogelio Cerdeira Lorenzo”, esta no lado norte e no lado sur lemos “foi pintada por Cándido Domínguez en 1928”. Tamén hai catro camadas dentro da capela con San Roque, a Virxe do Carme, San Euterio (Eleuterio) e San Bartolomé.

Ten unha tribuna cunha balaustrada de madeira.